Đaci će o logoru smrti znati mnogo više od jedne rečenice

Drugi svetski rat izučava se u osmom razredu osnovne škole i završnim razredima gimnazije, ali i u odgovarajućim razredima srednjih stručnih škola u kojima se bar godinu dana nacionalna istorija uči i u trogodišnjim profilima. Retoričko je pitanje da li bi se iznebuha bistrili udžbenici iz istorije s namerom da se naročito ukaže na broj rečenica ili strana posvećenih genocidu, Holokaustu, stradanju u logorima smrti da na televiziji nije prikazan film „Dara iz Jasenovca”.

Moglo je to biti inicijalna kapisla za opsežnu i stručnu uporednu analizu đačkih knjiga koje su nastavnici odabrali kao jedno, ne i jedino, nastavno sredstvo. Ali i bez te analize, zbog navodno nedovoljno ukazanog prostora i pažnje Jasenovcu i genocidu nad srpskim narodom u NDH u udžbenicima stranih izdavača, u završnici aktuelne obrazovne reforme u Srbiji pod znak pitanja stavljen je kvalitet svih udžbenika istorije za osnovne i srednje škole. Pa i onih koji su upravo stigli na stručnu procenu tek skrojeni po novim programima nastave i učenja, koji se (za sada) neće menjati.

U novom programu istorije, po kojem će od sledeće školske godine učiti osmaci, na primer, odmah iza Holokausta i genocida, Jasenovac je, uz Aušvic, naročito istaknut među ključnim pojmovima. Ishodi učenja, to je ono što bi svaki đak trebalo da zna, razume i ume kad završi razred, definišu da su osmaci u stanju da identifikuju osnovne karakteristike totalitarnih ideologija i navedu njihove posledice u istorijskom i savremenom kontekstu, objasne značenje pojmova genocid i Holokaust, izraze stavove zasnovane na istorijskim argumentima, prepoznaju propagandu, stereotipe i ideološku poziciju u istorijskom izvoru, kritički sagledavaju informacije iz medija koristeći se istorijskim znanjima. Očekuje se i da znaju da obrazlože smisao negovanja sećanja na važne događaje i ličnosti iz istorije savremenog doba, da ukažu na uzroke, elemente i posledice istorijskih sukoba i ratova i diskutuju o mogućim načinima prevencije konflikata, ali i da istraže memorijalne spomenike u lokalnoj sredini i učestvuju u organizovanju i sprovođenju zajedničkih školskih aktivnosti u vezi s razvojem kulture sećanja. Programom zacrtani ishodi ukazuju i da bi učenici trebalo da pokažu odgovoran odnos prema kulturno-istorijskom nasleđu sopstvenog i drugih naroda, da na primerima iz savremene istorije prepoznaju važnost poštovanja ljudskih prava, uočavaju odraz istorijskih događaja i pojava u književnim i umetničkim delima...

– Na osnovu ovog programa pripremljeni su rukopisi udžbenika u kojima je odgovarajući prostor posvećen ljudskom stradanju u NDH, posebno u logoru Jasenovac – objašnjeno je u Zavodu za unapređivanje obrazovanja i vaspitanja (ZUOV), gde se programi i kroje, a udžbenici dostavljaju na stručnu procenu.

Dosadašnje i buduće udžbenike iz istorije, potvrđuju u ZUOV-u, potpisuju isključivo srpski istoričari, akademici, nastavnici državnih fakulteta, srednjih i osnovnih škola, među kojima su i najugledniji profesori: Ljubodrag Dimić, Mira Radojević, Momčilo Pavlović...

– Kao autor ili koautor udžbenika iz istorije za osmi razred osnovne i završni razred gimnazije Zavoda za udžbenike tvrdim da su teme genocid nad Srbima u NDH kao i sam logor Jasenovac zastupljeni s jasnim ukazivanjem da se radi o usmeravanom i organizovanom genocidu od same NDH u sopstvenim logorima, da je sistem logora Jasenovac logor smrti, koji po bestijalnosti i sadizmu prevazilazi sve ostale nacističke logore. Ali udžbenik je samo pomoćno sredstvo koje nastavnik može da dopuni drugim sadržajima i na najbolji način prikaže užase jasenovačkih logora smrti koristeći istorijske izvore, kao što su fotografije pa i delovi filma – precizira prof. dr Momčilo Pavlović, direktor Instituta za savremenu istoriju.

Na koji se udžbenik konkretno misli kada se u javnosti napominje da se u njemu Jasenovac pominje samo u jednoj rečenici, odgonetnuli su stručnjaci ZUOV-a.

– Reč je o stranici iz udžbenika istorije za završne razrede gimnazije (treći prirodnog, a četvrti društvenog i opšteg smera). Autor je prof. dr Mira Radojević, dopisni član SANU i jedan od naših najboljih stručnjaka za savremenu istoriju na jugoslovenskom prostoru, a izdavač je „Klet”. Na toj stranici, gde se Jasenovac pominje u jednoj rečenici, nalazi se i antrfile s biografijom Ante Pavelića. Međutim, istraživački nastrojeni pojedini mediji nisu našli za shodno da prelistaju taj udžbenik do kraja i tridesetak stranica kasnije pronađu pet strana posvećenih zločinima, logorima, stradanju Srba, priči o broju žrtava u Jasenovcu... Ali su udžbeniku koji je u tom smislu najkompletniji neopravdano spočitali manjkavosti – ukazuju u ZUOV-u.

Naročito napominju da su svi udžbenici uslovljeni programima nastave i učenja u čijim se sadržajima i ishodima eksplicitno pominje genocid nad srpskim narodom, kao i kvislinška tvorevina i njen poglavnik koji su za taj zločin odgovorni. Navodi se i ime Diane Budisavljević zbog njene uloge u spasavanju hiljada srpske dece od sigurne smrti u ustaškim logorima.